Các vận động viên sử dụng đôi Nike’s Vaporfly của Nike đã chiếm 31 trong số 36 vị trí dẫn đầu trong các cuộc thi marathon lớn năm 2019. Điều gì đã làm nên con số to lớn này? Liệu có sự gian lận nào xảy ra ở đây không?
Những đôi giày thể thao nào bị cấm tại Thế vận hội Tokyo?
Vào tháng 10 năm 2019, vận động viên Eliud Kipchoge từ Kenya đã làm điều mà chưa ai từng làm trước đây, đó là hoàn thành một chặng đua marathon trong vòng chưa đầy hai giờ. Thời gian của anh ấy là 1:59:40 với tốc độ trung bình 21,18 km/h (bạn chỉ cần thử vận tốc này trên máy chạy bộ trong vòng 30 giây thôi đã là quá ấn tượng rồi).
Nhưng một số người cho rằng kỷ lục không chính thức này bắt nguồn một phần từ đôi giày Nike Alphafly mà anh ta sử dụng. Alphafly, hay “đôi giày phá vỡ các cuộc đua”, như cách tiến sĩ Ross Tucker đã gọi nó, có lối thiết kế tối ưu để mang lại tốc độ và khả năng hoàn trả năng lượng lớn hơn.
Với bộ ba tấm carbon và phần đế giữa được cải tiến ( nhất là phần đệm phía trên, sau khi Nike tiến hành các nghiên cứu cụ thể, họ khẳng định rằng hiệu suất hoạt động tăng thêm 4% và tốc độ ước tính cũng tăng thêm khoảng 3,4%.
Tuy nhiên, các quy định mới mà World Athletic công bố vào tháng 1 năm 2020, sản phẩm này bị cấm tham gia thi đấu trong các cuộc thi chạy chuyên nghiệp. Những quy tắc này đưa ra yêu cầu các đôi giày không được có nhiều hơn 1 lớp lót bằng carbon và chiều cao đế giữa không quá 40 mm.
Sau sự kiện đó, Nike đã phát hành một phiên bản sửa đổi khác mang tên Vaporfly. Nó tuân thủ các tiêu chuẩn mới đã đề ra và đôi giày đã chiếm tới 31 trong tổng 36 vị trí top đầu trên sân thi đấu trong các cuộc đua marathon với quy mô lớn vào năm 2019. Trong khi những người ủng hộ khen ngợi sự đổi mới của Nike thì các nhà phê bình cho đó là “doping” sử dụng công nghệ.
“Doping công nghệ” là gì?
Cơ quan chống doping thế giới (WADA) bên cạnh việc chống gian lận sử dụng ma túy, họ cũng chống gian lận các thiết bị thể thao. WADA sẽ yêu cầu các cơ quan quản lý các bộ môn thể thao cấm sử dụng một sản phẩm nào đó trong thi đấu nếu nó được coi là “chống lại tinh thần thể thao”.
Nhưng vì hầu hết các bộ kit đều được thiết kế để nâng cao hiệu suất nên nhiều sản phẩm bị rơi vào “vùng xám”, chẳng hạn như bộ đồ bơi LZR Racer của Speedo. Bộ đồ dài ngang thân có thiết kế giống như da cá mập nhằm tăng sức nổi cho người sử dụng.
Tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008, 23 trong số 25 kỷ lục bơi lội bị phá vỡ đều đến từ các vận động sử dụng chiếc LZR Racer. Và nó đã bị cơ quan quản lý FINA (Liên đoàn Quốc tế) cấm vào năm 2009.
Nike Vaporfly hoạt động như thế nào?
Bề ngoài, phiên bản hợp pháp của Vaporfly không khác gì một đôi giày truyền thống. Sự đặc biệt của nó đến từ những tác động nhỏ bé kết hợp lại tạo nên những khác biệt đáng kể. Theo Tạp chí Y học Thể thao Anh, tấm sợi carbon, vật liệu tạo nên đế giữa và độ dày của nó là cốt lõi mang đến hiệu suất ấn tượng cho Vaporfly.
Tấm lót có độ dài tối đa giúp làm tăng độ cứng của giày và đóng vai trò như một đòn bẩy để cắt giảm công việc cho phần mắt cá chân. Trải qua nhiều nghiên cứu, Nike khẳng định nó có thể làm tăng hiệu quả của đôi giày lên 1,5%. Bản thân độ cứng của tấm carbon có thể làm cho người chạy không được thoải mái lắm, nhưng bù đắp bởi nó có đế giữa dày dặn lên đến 31 mm ở phần gót chân.
Phần đế sử dụng chất liệu bọt đàn hồi Pebax. Mặc dù khối lượng cả đôi giày có tăng lên nhưng vấn đề nằm ở độ dày của đế lót chứ không phải chất liệu làm nên nó. Những đặc điểm này cũng được áp dụng trên các đôi giày mới hơn của Nike.
Tạp chí Y học Thể thao Anh từng viết: “Rất khó để xác định lợi thế tập thể mà mỗi yếu tố nhỏ đóng góp cho cả đôi giày. Đối với một số vận động viên chạy bộ, sự ổn định, hiệu quả sử dụng năng lượng và sự thoải mái mà đôi giày mang lại có lợi rất lớn bởi nó có thể cải thiện thời gian chạy lên đến 6%.”
Liệu ‘sự công bằng về giày’ có khả thi không?
Với chủ nghĩa thương mại, sự công bằng giày dép đơn giản là không thể xảy ra. Doanh thu của Nike tăng 9% trong năm 2020, đạt mức 11,24 tỷ đô la (7,9 tỷ bảng Anh), trong đó việc mua giày trực tuyến đóng góp một phần lớn. Ngay cả mức giá đáng kể trên 250 bảng Anh cho các sản phẩm giày Alpha hay Vaporfly cũng không thể ngăn cản các vận động viên theo đuổi đam mê tốc độ của họ.
Nike đã bảo đảm một số bằng sáng chế độc quyền cho Vaporfly bao gồm cả độ cong của tấm carbon. Mặc dù vậy, các đối thủ cạnh tranh như Adidas và Saucony cũng học và làm theo nhưng liệu với hình dạng và kích thước của tấm carbon khác nhau, họ có thể đánh bại Nike hay không?
Nếu một vận động viên marathon mang đôi giày tương đương của Adidas chạy được khoảng cách 26,2 dặm trong vòng 1 giờ 57 phút, liệu Nike có khóc lóc và chơi nước cờ dopping công nghệ hay không? Đó là một vũng lầy của sự cạnh tranh mặc dù World Athletic đã lường trước điều này bằng cách giới hạn chiều cao đế giữa ở mức 40 mm.
Công nghệ nào khác có thể tăng hiệu suất chạy trong tương lai?
Như sự cải thiện về về hiệu suất trong của các vận động viên chạy bằng giày Vaporfly của Nike đến từ sự khác biệt như hình vòm, chiều rộng bàn chân và dáng chạy. Tất cả đều có sự ảnh hưởng đến hiệu quả của một đôi giày. Vì vậy, các sản phẩm thiết kế riêng là một sự lựa chọn lý tưởng.
Nắm bắt được yếu tố này, Adidas sử dụng công nghệ quét chân 3D và in 3D để sản xuất mẫu giày chạy FutureCraft. Công nghệ này đang được áp dụng trong sản phẩm Strung của hãng, dự kiến ra mắt vào cuối năm 2022.
Trong tương lai, công nghệ có thể được sử dụng để giúp bạn chạy nhanh hơn bằng cách giảm sự cố gắng của bạn. Điều này chủ yếu xoay quanh thao tác điều khiển não bằng cách sử dụng các kích thích dòng điện một chiều (tDCS) vốn đang ngày càng phổ biến hơn.
Ý tưởng là dòng điện thấp được truyền qua chất xám của bạn, dạy cho não của bạn cách duy trì các tín hiệu thần kinh mạnh hơn khi bạn thi đấu từ đó giúp bạn có thời gian chạy ngắn hơn. Các sản phẩm tDCS hiện nay đã có mặt trên thị trường và đưa ra những tuyên bố lớn nhưng lại không cung cấp được các bằng chứng độc lập.
Nguồn sciencefocus.com
